ضربه قوچ در پمپ ها

ضربه قوچ

به پدیده ایی در سیستم لوله کشی و پایپینگ گفته می شود که باعث ایجاد ضربات و لرزش های شدیدی به سیستم پایپینگ می شود . تغییرات ناگهانی سرعت که به واسطه آن باعث تغییرات ناگهانی فشار سیال می شود باعث به وجود آمدن پدیده ضربه قوچ می شود .
ضربه قوچ یکی از پدیده های اجتناب ناپذیر سیستم لوله کشی و پایپینگ می باشد که در اثر عوامل متعددی به وجود می آیند که می توان با انجام کارهای پیشگیرانه اثرات مخرب پدیده ضربه قوچ را کم نمود .
پایپ کالا به عنوان منتشر کننده مقالات علمی در زمینه تاسیسات و صنعت به تشریح پدیده ضربه قوچ ، علت وقوع و راه های پیشگیری از این پدیده خطرناک برای لوله و اتصالات می پردازد .

عوامل ایجاد پدیده ضربه قوچ چیست ؟

1- باز و بسته شدن ناگهانی شیرآلات صنعتی :

شیرآلات کشویی و یا شیرآلات پروانه ای وظیفه قطع و وصل جریان را دارند که در اصطلاح به صورت صفر و یک عمل می کنند و می توانند کاملا باز باشند و اجازه عبور سیال را بدهند و یا کاملا بسته باشند و اجازه عبور سیال را ندهند .
حال ، باز و بسته شدن سریع و ناگهانی شیرآلات قطع و وصل باعث ایجاد تغییرات سرعت سیال می شود و این تغییرات ناگهانی سرعت سیال باعث ایجاد اغتشاش در سیال می شود که در نتیجه موج فشاری به لوله و اتصالات وارد می کند .
برای جلوگیری از این پدیده می بایست شیرآلاتی که در مسیر سیال پرفشار قرار دارند را با شیب ملایم باز و بسته کرد زیرا در صورت مواجه سیال با یک مانع به صورت موج پرفشاری به عقب بازخواهد گشت و موجب ایجاد پدیده ضربه قوچ می شود .

2- خاموش شدن ناگهانی پمپ تقویت فشار :

پمپ وسیله ای برای تقویت فشار سیال می باشد و همواره فشار سیال ورودی به پمپ افزایش پیدا کرده و با فشار خیلی بیشتری به ادامه مسیر خود می پردازد . سیال خروجی از پمپ دارای فشار زیادی می باشد و با همان فشار به مسیر خود ادامه می دهد اما در نظر بگیرید که پمپ ناگهان خاموش و یا از کار بیافتد و در این صورت سیال خروجی از پمپ ناگهان دارای افت فشار محسوسی خواهد شد که این افت فشار باعث برگشت جریان شده و می تواند پدیده ضربه قوچ را به همراه داشته باشد و باعث آسیب رساندن به پمپ و سیستم پایپینگ اطراف آن شود .
پدیده ضربه قوچ می تواند آسیب های جدی و جبران ناپذیری را به سیستم پایپینگ و اقلام فرآیندی محیط وارد کند که باعث صرف مخارج زیادی برای تعمیرات آن ها شود .

مضرات پدیده ضربه قوچ :

پدیده ضربه قوچ باعث وارد شدن ضربات شدید و بسیار زیادی به لوله و اتصالات ، شیرآلات ، پمپ و سایر اقلام در خط لوله کشی می شود و این ضربات باعث شکسته شدن آن ها و نشت سیال از داخل آن ها می شود .

پیشگیری از پدیده ضربه قوچ

به منظور پیشگیری از پدیده ضربه قوچ و به حداقل رساندن اثرات مخرب آن می توان اقدامات زیر را انجام داد :

1- استفاده از شیر یکطرفه با سرعت بسته شدن بالا

همانطور که ذکر شد ، علت به وجود آمدن پدیده ضربه قوچ ، تغییرات ناگهانی سرعت سیال می باشد که باعث برگشت سیال می باشد که جریان سیال را مغشوش و متلاطم می کند . حال با استفاده از یک شیر یکطرفه با سرعت بسته شدن بالا باعث عدم اجازه برگشت جریان و قطع کردن جریان سیال می شود و می تواند از بروز پدیده ضربه قوچ جلوگیری کند .

2- استفاده از شیرهای کنترل پمپ در خروجی پمپ

3- شیر قطع و وصل مجهز به محرکه و عملگرهای برقی

دلیل استفاده از عملگرهای برقی در شیرآلات قطع و وصل به این دلیل می باشد که با کنترل بروی عملگر شیرآلات می توانیم به راحتی و به آهستگی شیرآلات را باز و بسته کنیم .
با انجام فرآیندهای فوق می توان اثرات و حتی وقوع ضربه قوچ را جلوگیری نمود  .

4-نصب ست کنترل روی پمپ آب

با توجه به اینکه در ست کنترل ها نیز شیر یک طرفه تعبیه شده است، نصب ست کنترل از بوجود آمدن ضربه قوچ و وارد شدن آسیب به پمپ جلوگیری می کند.

ست کنترل ایلدا با توجه به سیستم شیر یک طرفه بهینه و کارآمد با سرعت باز و بسته شدن بالا عملکرد بسیار خوبی در مهار ضربه قوچ دارد و از وارد شدن آسیب به پمپ جلوگیری می کند. با بستن این ست کنترل روی پمپ آب دیگر نیازی به انجام هیچ یک از راه حل های ذکر شده نمی باشد.